Медициналық сақтандырудың жаңа форматы қолданысқа енеді
МӘМС жүйесін жаңғырту шаралары және Жолдау жүктеген міндеттер негізінде жасалып жатқан жұмыстар барысы бойынша «Әлеуметтік медициналық сақтандыру қоры» КЕАҚ Түркістан облысы бойынша филиалының директоры Бақыт Исмаханбетовпен пікір алмасқан едік.
– Бақыт Торғайбайұлы, 2026 жылдан бастап енгізілетін Бірыңғай медициналық көмек пакетінің тиімділігі неде?
– Елдегі медициналық-демографиялық ахуалдың соңғы жылдардағы динамикасына назар аударсақ, 2018 жылдан бері халық саны 7%-ға артқан. Соның ішінде медициналық көмекке жиі жүгінетін 60 жастан асқан азаматтардың үлесі 28%-ға, ал балалардың саны 18%-ға көбейген. Сонымен қатар, бес негізгі созылмалы инфекциялық ауру бойынша сырқаттану деңгейі 9%-ға жоғарылаған.
Осыған байланысты Мемлекет басшысының Жолдауында берілген тапсырмаға сәйкес, Тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі (ТМККК) мен Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру (МӘМС) пакеттері Бірыңғай медициналық көмек пакетіне біріктірілді. Бұл қадам бюджеттік мүмкіндіктер мен міндеттемелерді ескере отырып, халықтың медициналық қызметтерге әділ әрі тең қолжетімділігін қамтамасыз етуге бағытталған.
ТМККК мен МӘМС пакеттерінің кезең-кезеңімен біріктірілуі 2025 жылдан бастау алады. Ал 2026 жылдан бастап онкологиялық ауруларға скринингтер ТМККК пакеті шеңберінде тегін көрсетіліп, сақтандырылу мәртебесіне қарамастан барлық азаматтарға қолжетімді болады. Сондай-ақ туберкулез, ВИЧ, вирустық гепатиттер, бауыр цирроздары, қатерлі ісіктер, психикалық және мінез-құлықтық бұзылулар, сирек кездесетін аурулар, миокард инфарктісі және инсульт сынды аурулар бойынша кеңес беру мен диагностикалық көмек те тегін көрсетіледі. Қазіргі таңда тегін ем-шаралар тек ВИЧ пен туберкулез бойынша жүргізілуде.
Жалпы, келесі жылдан бастап МӘМС базалық пакетінде қан қысымы, ишемиялық жүрек ауруы, брахиоцефалдық артериялардың экстракраниальды аурулары, жүрек қақпақшаларының зақымдануы, жүрек ырғағының бұзылыстары, қан және қан түзу ағзаларының аурулары, тыныс алу және асқорыту жүйесінің аурулары, инфекциялық емес энтерит пен колит, бауыр мен бүйрек аурулары, дәнекер тіндерінің зақымдануы, туа біткен жүрек ақаулары мен даму кемістіктері, бронхөкпе және сүт безі дисплазиясы, қуық асты безінің гиперплазиясы, балалардың церебралды сал ауруы, қант диабеті және зат алмасу бұзылыстары, әйелдердің қабынбайтын аурулары, артропатиялар, дорсопатиялар, ревматизм аурулар бойынша ем-шаралар жүргізіледі.
Бірыңғай медициналық көмек пакетін енгізудің негізгі мақсаты – жүйені жеңілдету және медициналық көмекті барынша қолжетімді ету.
Біріншіден, азаматтар үшін түсінікті әрі ыңғайлы бірыңғай жүйе қалыптасады;
Екіншіден, қаржы тиімді бөлініп, әкімшілік шығындар азаяды;
Үшіншіден, табысына немесе сақтандыру мәртебесіне қарамастан, барлық азамат негізгі медициналық қызметтерге қол жеткізе алады;
Төртіншіден, медициналық көмектің сапасы мен көлемі бірыңғай ақпараттық жүйе арқылы бақыланады.
-Жергілікті бюджет есебінен кімдер сақтандырылады?
- Жұмыссыз және әлеуметтік осал топтағы азаматтардың медициналық сақтандыру жарналары жергілікті бюджет есебінен төленетін болады. Бұл шара Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру (МӘМС) жүйесіне қатысушылар санын арттыруға бағытталған.
Өткен жылдың шілдесінде өткен Үкіметтің кеңейтілген отырысында Мемлекет басшысы жергілікті атқарушы органдардың жауапкершілігін арттыруды тапсырған еді. Президент жиында:«Әлеуметтік осал санаттарға жататын азаматтар үшін медициналық сақтандыруға аударымдар жергілікті бюджет есебінен төленуі тиіс», — деген болатын.
Осы тапсырмадан кейін халықты МӘМС жүйесімен барынша қамтуды көздейтін нақты іс-шаралар қабылданды.
Қазіргі таңда елімізде шамамен 16,7 млн адам сақтандырылған, бұл — халықтың 82,3%. Оның ішінде 12,1 млн адам (72,5%) жеңілдік санатына жатады.
Ал жүйеден тыс қалған 3,3 млн адамның шамамен 2,4 миллионы — өмір сүру деңгейі жақсы немесе қанағаттанарлық азаматтар. Қалған 1 млн адам — табысы төмен, отбасының негізгі қажеттіліктерін әзер өтеп отырған, дағдарыс немесе әлеуметтік қиын жағдайдағы тұрғындар.
Жаңа заңнамалық өзгерістерге сәйкес, осы соңғы топқа жататын азаматтардың МӘМС жарнасын жергілікті атқарушы органдар тұрғын медициналық көмекке жүгінген кезде бюджет есебінен төлейді. Сондай-ақ ресми тіркелген жұмыссыздардың жарналарын төлеу де жергілікті биліктің жауапкершілігіне жүктеледі.
Аталған шаралардың нәтижесінде 2026 жылға қарай шамамен 1 млн адам қосымша МӘМС жүйесімен қамтылады деген болжам бар.
-Жарнаны есептеу тәртібі өзгереді ма?
-Келер жылдың қаңтарынан МӘМС жүйесін реформалау аясында жүйедегі жарналар мен аударымдарды есептеу тәртібіне де маңызды өзгеріс енгізілмек. Жаңа нормаға сәйкес, МӘМС жарналары мен аударымдары есептелетін ай сайынғы табыстың ең жоғары шегі артады. Нақтыласақ, жұмыс берушілер үшін – 10-нан – 40 ең төменгі жалақыға дейін (ЕТЖ), жұмысшылар үшін – 20 ЕТЖ-ға дейін. Осы өзгерістен кейін жоғары жалақы алатын қызметкерлерге қатысты жасырын жеңілдік жойылады. Өйткені олар осы күнге дейін МӘМС-ке аз жарна төлеп келген. 2026 жылдан бастап олардың жүйеге қатысуы әділ болады.
Аталған өзгеріс шамамен 9% жалдамалы қызметкерлер мен олардың жұмыс берушілерін қамтиды. Сонымен қатар жыл сайын шамамен 200 млрд теңге көлемінде қосымша қаржы ресурсы түседі. Қаражат МӘМС аясындағы медициналық көмектің сапасы мен қолжетімділігін арттыруға бағытталады. Бұл шешім денсаулық сақтау жүйесінің қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз етуге, әлеуметтік теңсіздікті азайтуға және азаматтардың табысына сай жарна төлеуді көздейтін ынтымақтастық қағидатын күшейтуге бағытталады.
2027 жылдан бастап елімізде міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыруға мемлекет тарапынан түсетін жарналардың мөлшері біртіндеп артады. Демек, осы арқылы жұмысшылар мен жұмыс берушілердің төлейтін жарна көлемін ұлғайтпай, медициналық көмек жүйесінің ұзақмерзімді тұрақтылығын қамтамасыз етуге болады. Мемлекеттен қаралатын қаржы кезең-кезеңімен өсіп отырса, жарна мөлшері биылғы 2%-дан 2037 жылға қарай 4,7%-ға дейін артады деген болжам бар. Осы өзгеріс жүйеге қосымша 2,8 триллион теңге қаржы тартуға мүмкіндік бермек.
– МӘМС жүйесінен шығып қалмас үшін не істеу қажет?
– Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру (МӘМС) жүйесінде сақтандырылған мәртебесін сақтау үшін төлемдердің үздіксіз әрі дұрыс жүргізілуі маңызды.
Заң бойынша, сақтандырылған мәртебе — өткен 12 айда немесе алдағы 12 айға жарна төлеген азаматтарға беріледі.
Дербес төлеушілер жиі қателесетін жайттар:
· 12 айдың жарнасын бір айға ғана аударып қояды;
· төлем жасайтын жылды немесе айды дұрыс таңдамау;
· төлемді ағымдағы айдан жыл соңына дейін ғана енгізіп, толық бір жылға төлемеген жағдайлар.
Мұндай кезде азамат сақтандырылған мәртебесін ала алмайды. Сондықтан төлем жасау кезінде әр айды нақты көрсетіп, бір жылға жеке-жеке енгізу қажет.
Егер төлем қате жасалса, ақшаны «Азаматтарға арналған үкімет» мемлекеттік корпорациясы арқылы қайтарып алуға болады — ол үшін өтініш пен төлем түбіртегін тапсыру жеткілікті.
Сондай-ақ, МӘМС жүйесіне жұмыс берушілер мен қызметкерлер де ай сайын жарна аударады. Егер қызметкер ұзақ мерзімді ақылы еңбек демалысына шықса, жұмыс беруші жарнаны демалыс күндеріне пропорционалды бөліп, бір төлем ретінде енгізуі қажет.
Азаматтар өздерінің сақтандыру мәртебесін және төлемдерінің жағдайын тұрақты түрде мына ресурстар арқылы тексере алады:
· msqory.kz сайты,
· Telegram-бот SaqtandyryBot,
· eGov Mobile, Damumed, Qoldau 24/7 мобильді қосымшалары,
· Kaspi.kz, Halyk Bank, BCC.KZ, Freedom Bank, Bank Bereke, Home Credit Bank, Еуразиялық банк қосымшалары.
Бұл тәсілдер арқылы сақтандырылған мәртебеңізді уақытылы бақылап отырсаңыз, медициналық көмек алу кезінде ешқандай шектеуге тап болмайсыз.
– Пациентті қолдау және ішкі сараптама қызметіне қалай жүгінуге болады?
– Көп жағдайда азаматтар медициналық көмекке байланысты сұрақтар туындағанда бірден Әлеуметтік медициналық сақтандыру қорына жүгінеді. Алайда алдымен өзіңіз тіркелген медициналық ұйым ішіндегі пациентті қолдау және ішкі сараптама қызметіне хабарласқан жөн.
Бұл қызмет «осында және қазір» қағидаты бойынша жұмыс істейді және келесі бағыттарда көмек көрсетеді:
· пациенттің құқықтарын қорғау;
· туындаған даулы жағдайларды тез шешу;
· қажетті медициналық көмекті алуға жәрдемдесу;
· МӘМС жүйесіне қатысты кеңес беру;
· дәрігердің тағайындауына немесе ем сапасына қатысты түсіндіру.
Яғни, пациент қандай да бір мәселе туындағанда алдымен өз емханасындағы осы қызметке жүгініп, орнында шешім табуға мүмкіндік алады. Егер мәселе шешілмесе, содан кейін ғана Әлеуметтік медициналық сақтандыру қорына шағым немесе өтініш беруге болады.
